ارزیابی بلوغ توانمندی یا CMA ( برگرفته شده از Capability Maturity Assessment) ، رویکردی به بهبود فرآیندها و بر اساس یک چارچوب ، مدل بلوغ توانمندی یا CMM ( برگرفته شده از Capability Maturity Model )  ، می باشد که چگونگی روند تکاملی خصوصیات یک فرآیند از وضعیت ad-hoc به optimal را تشریح می کند . مفهوم ارزیابی بلوغ توانمندی اولین مرتبه در امریکا و با هدف ایجاد معیارهایی برای ارزیابی پیمانکاران نرم افزاری مورد توجه قرار گرفت . در اواسط دهه 1980 ، مدل بلوغ توانمندی توسط موسسه مهندسی نرم افزار دانشگاه کارنگی ملون منتشر گردید . با این که در آغاز ، هدف مدل فوق تمرکز بر روی توسعه نرم افزار بود ولی در ادامه استفاده از مدل بلوغ توانمندی در طیف گسترده ای از سایر حوزه ها و از جمله مدیریت داده نیز بکار گرفته شد .
مدل های بلوغ ، وضعیت پیشرفت ویژگی های فرآیند را در سطوح مختلف تعریف می کنند . این سطوح از بدترین حالت ( با حداقل بلوغ ممکن ) شروع و به بهترین حالت ( با حداکثر بلوغ ممکن ) ختم می شوند . به کمک این سطوح می توان میزان بلوغ یک فرآیند را ارزیابی کرد . پس از این که یک سازمان نسبت به ویژگی های فرآیند آگاهی لازم را پیدا کرد ، می توان سطح بلوغ آن را ارزیابی و با توجه به نتایج ، طرح بهبود فرآیند را در دستور کار قرار داد . به موازات ارتقاء سطح بلوغ فرآیند ، اجرای فرآیند سازگار تر، قابل پیش بینی تر و مطئمن تر می گردد . فرآیندها به موازات حرکت از سطوح پایین تر به سمت سطوح بالاتر بهبود می یابند . پیشرفت و بهبود فرآیند ها با یک اولویت و نظم و ترتیب خاص انجام می شود و نمی توان یک سطح را نادیده گرفت . در شکل 1 سطوح مختلف مدل ارزیابی نشان داده شده اند .


 درون هر سطح ، از معیارهایی برای تشریح ویژگی های فرآیند استفاده می گردد . مثلا یک مدل بلوغ ممکن است شامل معیارهایی در خصوص نحوه اجرای فرآیندها ( شامل سطح اتوماسیون فرآیندها ) ، تمرکز بر سیاست ها ، کنترل ها و جزئیات فرآیند باشد . به کمک ارزیابی امکان شناسایی این که چه کاری درست و چه کاری نادرست انجام می شود و یک سازمان در چه نقاطی و به چه میزانی دارای فاصله (gap) با وضعیت مطلوب است ، فراهم می گردد . براساس نتایج حاصل از ارزیابی و شناسایی فاصله موجود ، یک سازمان می تواند یک نقشه راه برای رسیدن به وضعیت مطلوب ( مقصد) را ایجاد نماید .

 ارزیابی بلوغ مدیریت داده 
به منظور ارزیابی کلی مدیریت داده و یا صرفا تمرکز بر روی یک حوزه بخصوص و یا حتی یک فرآیند خاص می توان از یک ارزیابی بلوغ مدیریت داده یا DMMA (برگرفته شده از Data Management Maturity Assessment ) ، استفاده کرد . صرفنظر از این که بر چه نقاطی تمرکز می گردد ، ارزیابی بلوغ مدیریت داده می تواند مکانیزم مناسبی جهت شناسایی و تکمیل شکاف موجود بین دیدگاه های کسب و کار و فناوری اطلاعات در خصوص سلامتی و کارآمدی شیوه های مدیریت داده را ارایه نماید . به کمک ارزیابی بلوغ مدیریت داده یک زبان مشترک برای تشریح کارکرد فرآیندهای مرتبط در هر یک از حوزه های مدیریت داده ایجاد می گردد تا در ادامه بتوان با یک درک مشترک ، مجموعه اقدامات لازم جهت بهبود شرایط موجود را بگونه ای  ترسیم کرد تا در اولویت های راهبردی سازمان لحاظ شوند . بنابراین از یک ارزیابی بلوغ مدیریت داده می توان به منظور اندازه گیری اهداف سازمانی ، مقایسه یک سازمان با سازمان دیگر و یا معیارهای صنعت بخصوص استفاده کرد .
 قبل از شروع هر گونه ارزیابی بلوغ مدیریت داده ، می بایست یک سازمان نسبت به وضعیت موجود توانمندی ها ، دارایی ها ، اهداف و اولویت ها شناخت مناسبی را پیدا کند . برای ارزیابی ، هدایت صحیح آن ، پاسخ موثر به نتایج ارزیابی ، مشخص کردن مقصد مورد نظر ، ایجاد یک نقشه راه و نظارت و مانیتورینگ پیشرفت کار ، نیاز به یک سطح بلوغ سازمانی می باشد .

سطوح  ارزیابی و خصوصیات    
مدل های بلوغ توانمندی ( CMMs ) معمولا شامل پنج و یا شش سطح بلوغ با خصوصیات منحصربفرد در هر سطح می باشند . این سطوح از وضعیت "چیزی موجود نمی باشد" و یا ad-hoc ( سطح 1 ) شروع می شوند و تا بهینه شده و یا عملکرد بالا ( سطح 5 ) ادامه می یابند . در شکل 2 ، سطوح پنج گانه ارزیابی مدیریت داده  به همراه ویژگی هر یک به عنوان نمونه  نشان داده شده است .



 مدل های ارزیابی بلوغ مدیریت داده     
یک چارچوب ارزیابی بلوغ مدیریت داده ، به عناوین و حوزه های مختلف مدیریت داده تقسیم می گردد . نقاط تمرکز و محتوای چارچوب  وابسته به این موضوع است که آیا مدل صرفا بر روی یک سری نقاط عمومی تمرکز دارد و یا تمرکز آن بر روی یک صنعت بخصوص است . ( ارزیابی عمومی بلوغ بخش های مختلف مدیریت داده صرفنظر از حوزه فعالیت کسب و کار و یا تمرکز بر بایدهای یک صنعت بخصوص و ارزیابی بلوغ مدیریت داده از پشت لنز آن صنعت بخصوص ) .   تاکنون مدل های بلوغ توانمندی متعددی در حوزه مدیریت داده ایجاد شده است . بسیاری از ارایه دهندگان ، مدل های مختص به خود را ایجاد کرده اند . سازمان ها می بایست قبل از انتخاب یک مدل و یا ایجاد چارچوب مختص به خود ، چندین مدل را ارزیابی نمایند .  CMMI DMM و DCAM دو مدل مطرح برای ارزیابی بلوغ مدیریت داده می باشند .
مدل CMMI DMM : موسسه مدل بلوغ توانمندی ( CMMI ) ، مدل بلوغ مدیریت داده (DMM ) را با ارایه معیارهای ارزیابی در پنج حوزه اصلی و یک حوزه حمایتی ارایه کرده است . در شکل 3 ، نقاط تمرکز اصلی ( حوزه های فرآیندی ) مدل ارزیابی فوق نشان داده شده است . 
 

مدل فوق ، در سال 2014 مجموعه ای از به روش های استاندارد شده  را در 6 گروه مختلف و در قالب 25 حوزه فرآیندی ( Process Areas )  ارایه کرده است . مدل CMMI DMM ،  به سازمان ها جهت  بهبود عملکرد ، پیش بینی پذیری و کارآمدی در خصوص نحوه استفاده و مدیریت داده  کمک می نماید .  در شکل 4 ، لیست حوزه های فرآیندی در 6 گروه  نشان داده شده است .


مدل DCAM (برگرفته شده از  Data Management Capability Assessment Model  )    : این مدل توسط Enterprise Data Management Council و به منظور استفاده در سرویس های مالی در فاصله بین سال های 2014 تا 2015 ایجاد گردید . مدل فوق با تمرکز بر 8 حوزه مختلف مدیریت داده 37 توانمندی به همراه 115 زیرتوانمندی را مطرح می نماید . در شکل 5 ، نقاط تمرکز اصلی مدل DCAM نشان داده شده است .


 خلاصه   
ارزیابی سطح بلوغ مدیریت داده به کمک مدل های ارزیابی مرجع روشی مناسب جهت تشخیص فاصله موجود و نقطه مطلوب است . پس از آشنایی با وضعیت موجود در حوزه های مختلف مدیریت داده و به کمک یک مدل ارزیابی سطح بلوغ مدیریت داده می توان به دقت و به کمک یک خط کش پذیرفته شده در سطوح بین المللی  نسبت به اندازه گیری فاصله موجود  اقدام کرد . پس از مشخص شدن فاصله موجود و با ایجاد یک نقشه راه می توان در مسیر بهبود مدیریت داده در هر یک از حوزه های مدیریت داده و یا یک حوزه بخصوص اقدام کرد . مدل های  ارزیابی  بلوغ مدیریت CMMI DMM و DCAM دو مدل مطرح در این زمینه می باشند که بطور مختصر به کلیات آنها اشاره گردید . با توجه به ارتباط تنگاتنگ مدل ارزیابی CMMI DMM با DMBOK   جهت نگاشت به یک و یا چندین حوزه داده ، لازم است  با مدل CMMI DMM بیشتر آشنا گردید و در عمل از آن به درستی استفاده کرد . امیدواریم بتوانیم در آینده نزدیک مطالبی در این خصوص را بر روی سایت منتشر کنیم .
 
منابع  :