اگر قرار باشد برای انجام یک کار بخصوص ، یک تیم را سازماندهی نماییم بر اساس چه معیار و یا شاخص هایی می بایست افراد را انتخاب کرد ؟ آیا تاکید صرف بر توان علمی به تنهایی کافی است ؟ برای افزایش تعهد شغلی چه تمهیداتی می بایست اتخاذ گردد؟ چرا با وجود این که بسیاری از منابع مورد نیاز برای انجام یک فعالیت مهیا می شود ولی آن تیم کاری در عمل با مشکل روبرو می شود و نمی تواند کار را به سرانجام مطلوب برساند ؟ ترکیب و نوع توانمندی افراد یک تیم تابع چه مدلی است؟ یک تیم کاری موفق شامل چه نقش هایی است و چگونه می توان افراد را متناسب با نقش مورد نیاز انتخاب و آنها  را به درستی در کنار هم قرار داد ؟ چگونه می توان یک تیم را سازماندهی کرد که دچار انباشت و یا فقدان  نقش و یا تخصص نگردیم ؟ عوامل مؤثر در موفقیت و  یا شکست تیم ها  چیست ؟  نقش یک  تیم  در موفقیت  و یا شکست پروژه های فناوری اطلاعات چیست ؟  معیار و یا ملاک انتخاب  افراد برای انجام یک کار از گذشته تاکنون به چه صورت بوده است ؟
شاید بتوان به تمامی سوالات فوق در قالب یک مدل  که نقش افراد در یک تیم را با یک نگرش کاملا علمی تبین می کند پاسخ داد .اجازه دهید ، قبل از معرفی مدل نقش افراد در یک تیم  ، خیلی سریع نگاهی داشته باشیم به استراتژی های بکارگیری نیروی انسانی از گذشته تا کنون .

استراتژی بکارگیری نیروی انسانی
 به موازات پیشرفت های سریع فناوری و تفکر استراتژیک ، تطبیق پذیری و کارگروهی کارکنان مورد توجه جدی کارفرمایان قرار گرفت . این تغییر نگرش در اولویت ها در حوزه های عملیاتی و مدیریتی تاثیرات مشابهی را ایجاد کرد . شکل 1 ، استراتژی بکارگیری منابع انسانی از گذشته تاکنون را نشان می دهد .

 

منابع انسانی هم اینک به عنوان یکی از مهمترین سرمایه ها در سازمان های مدرن مطرح می گردد و چرایی رشد بی وقفه بسیاری از این سازمان ها را می بایست در مدیریت صحیح این سرمایه های انسانی جستجو کرد .

مدل بلبین   
در سال 1970 دکتر Meredith Belbin و گروه تحقیقاتی وی در کالج مدیریت Henley به بررسی عوامل موفقیت و ناکامی تیم های کاری پرداختند با این هدف مهم که بتوانند با ارایه راهکارهای لازم از ناکامی آنها حتی المقدور و با یک تحلیل مبتنی بر واقعیت پیشگیری نمایند .پس از نه سال مطالعه بر روی تیم های مدیریتی بین المللی و تکمیل تست های روانسنجی مشخص گردید که شخصیت و نوع رفتار افراد  یکی از  بازیگران مهم و مطرح در عملکرد یک تیم است .تحقیقات نشان داد که موفقیت و ناکامی یک تیم صرفا وابسته به عواملی نظیر هوش نمی باشد و بیشتر متاثر از نوع رفتار  اعضاء تیم است . ماحصل کار بلبین  معرفی یک مدل با  9 نقش در قالب سه گروه  عمل گرا ، مردم گرا و تفکر گرا  است . شکل 2 ، سه گروه  فوق به همراه نقش های مربوط به هر گروه را نشان می دهد .

برای پیاده سازی هرگونه سیستم در سازمان ها و راه حل های مبتنی بر فناوری اطلاعات به یک تیم نیاز داریم . ساختار مناسب تیم و  انتخاب صحیح افراد با توجه به نقشی که هر یک برعهده خواهند گرفت ، یکی از مهمترین عوامل موفقیت و یا ناکامی پروژه های فناوری اطلاعات است  . چراکه در این حوزه سرعت تحولات بگونه ای است که ناکارآمدی افراد سریع تر به چشم می آید . افرادی که شاید تا دیروز می توانستند دارای یک نقش مثبت و کارآ در تیم باشند ولی هم اینک به دلیل رشد بسیار سریع فناوری های این حوزه اثربخشی آنها به شدت کاهش پیدا کرده است .

شکل 3 ، نقاط قوت و ضعف قابل قبول هر یک از نه نقش بلبین را نشان می دهد .

تست بلبین یکی از روش های موفق جهت آگاهی از نقش موثر افراد در یک تیم است که می تواند راهگشای بسیاری از مسائل در سازماندهی یک تیم جهت انجام یک پروژه باشد .اهمیت این کار زمانی مضاعف می شود که ما با سازمان هایی پروژه محور سرو کار داشته باشیم که موفقیت سازمان در گرو انجام پروژه ها بر اساس منشور پروژه باشد . تست بلبین به دلیل کاربردی بودن و نقش مهمی که در شناسایی شخصیت کاری هر فرد در معماری تیم دارد، یکی از آزمون‌های مهم  شرکت‌های مطرح بین‌المللی است. بپذیریم زمان قراردادن افراد کنار همدیگر و این توقع را داشتند که آنها  بتوانند به عنوان یک تیم موفق کار کنند ، سپری شده است و  انتخاب افراد تیم  می بایست مبتنی بر دنبال کردن  رویه های مختلف و آزمون های گوناگون است . قطعا در این مسیر ، تست بلبین می تواند یکی از بهترین  گزینه ها باشد . نکته آخر این که بعضي از اعضای تيم مي توانند دو  و يا چندین نقش را همزمان داشته باشند و  تناظر یک به یکی بین تعداد افراد در تیم و تعداد نقش ها وجود ندارد.

شکل4 ، عوامل تاثیر گذار در موفقیت یک تیم و موثر واقع شدن آن را نشان می دهد .

شکل 5 ، بهترین نقاط مشارکت و درگیر شدن هر یک از نقش های بلبین در انجام یک پروژه را نشان می دهد .

 

خلاصه
هر سازمان مدرن و پیشرفته به دنبال آن است که با اجرای موفقیت آمیز مجموعه ای از پروژه ها بتواند استمرار موفقیت خود را در فضای شدیدا رقابتی امروز تضمین و همواره حرفی نو برای ذینفعان خود داشته باشد . پروژه های فناوری اطلاعات دارای ویژگی های منحصربفردی می باشند که به نوعی باعث تمایز آنها از سایر پروژه ها می گردد. رشد سریع فناوری ، نمونه ای در این زمینه است که توجیه اقتصادی و فنی بسیاری از پروژه ها را با گذشت زمانی اندک زیرسوال می برد . همین موضوع باعث شده است که با وسواس و دقت بیشتری سرگذشت این نوع پروژه ها دنبال گردد. اگر از این زوایه به پروژه های فناوری اطلاعات نگاهی داشته باشیم می توان آنها را به سه گروه عمده تقسیم کرد :

• پروژه های که با موفقیت به سرانجام می رسند : اتمام پروژه در زمان پیش بینی شده با بودجه درنظرگرفته شده و تحقق تمامی امکانات و ویژگی های تعریف شده در منشور پروژه
• پروژه هایی که با چالش مواجه می شوند : پروژه ها اجراء و عملیاتی می شوند ولی با بودجه بیش از آن چیزی که در نظر گرفته شده است ، در زمان بیشتری نسبت به آنچه برآورد شده است و با ارایه امکانات و ویژگی های کمتری نسبت به آن چیزی که در منشور پروژه تعریف شده است.
• پروژه هایی که با شکست مواجه می شوند : این نوع پروژه ها در عمل به سرانجام نمی رسند و در یکی از مراحل چرخه حیات پروژه متوقف می شوند.

تحقیقات گروه Standish نشان می دهد که اجرای بیش از 31 % پروژه های فناوری اطلاعات با شکست مواجه می شود . در رابطه با چرایی این میزان ناکامی دلایل متعددی وجود دارد که یکی از مهمترین آنها ، عدم وجود یک تیم قوی به همراه نقش های مورد نیاز برای انجام پروژه است . در این مطلب با معرفی مدل نقش بلبین ، سعی کردیم به اهمیت نقش افراد در یک تیم اشاره ای داشته باشیم و به این باور برسیم که چیزی که یک تیم به آن نیاز دارد ، حضور افرادی نیست که به خوبی بالانس شده باشند ، بلکه نیاز به افرادی است که به خوبی با یکدیگر بالانس شده باشند.